Τα νοτιότερα βουνά του νησιού κοιτούν κατάματα την Αφρική και το Λιβυκό, σε μια απόκοσμη εμπειρία μύησης στην αρχέγονη Κρήτη. Καλωσήρθατε στον νοτιότερο ορεινό όγκο της Ευρώπης.

Το αυτοκίνητο διασχίζει τα άχαρα τοπία της Μεσαράς, χωριά χτισμένα θαρρείς με καρμπόν, ανιαρή διαδρομή ως τη Βαγιονιά. Εκεί που ξεκινά η ανάβαση. Το βουνό ήδη κλείνει τον ορίζοντα, γυμνό, φαλακρό, επιβλητικό σαν την αλήθεια στο βλέμμα των τελευταίων βρακοφόρων παππούδων στους καφενέδες. Οι στροφές ανηφορίζουν ιλιγγιώδεις στο άνυδρο τοπίο, τα κατσίκια στέκουν στην άκρη του γκρεμού σε ανυπόστατες ισορροπίες, τίποτα τριγύρω δεν μαρτυρά την ανάσα του ανθρώπου. Στο τέλος της ανηφοριάς, τα Καπετανιανά. Άνω και Κάτω. Μερικά, μόλις πέτρινα σπίτια, η πνοή μιας χαμένης Κρήτης στον αέρα, αυλίτσες χρωματιστές κρεμασμένες στο χείλος του γκρεμού, όλο το χωριό λες και ετοιμάζεται να πετάξει σαν τον Αίολο, σε μια πρωτόγονη πτήση ως κάτω στο καυτό νότιο πέλαγο, ως απέναντι στη σκληρή κορμοστασιά των βουνών, στα 1230 υψόμετρο του Κόφινα της κορυφής, ποτέ η αγριάδα δεν έκρυψε μέσα της τόση ποίηση. Συνεχίζοντας με 4χ4, ο δρόμος δύσβατος, το βουνό αντιστέκεται, σε οδηγεί εκείνο στα δικά του μονοπάτια. Μέχρι να ανακαλύψεις τις κοφτερές αιχμές των βράχων, όλα εδώ κοιτάζουν ψηλά:
Tα τεράστια φτερά των σπάνιων γυπαετών στις επιβλητικές πτήσεις του, το πέταγμα της σκάρας, οι ψηλές απόκρυμνες κορυφές, η ψυχή σου, που βαφτίζεται μέσα στην τραχιά σιωπή των καταιγιστικών ορεινών εικόνων, λυτρωμένη από οτιδήποτε επίγειο. Η Μιαμού, με το αραβικό όνομα, ένα ελάχιστο χωριουδάκι καλά κρυμμένο από τον φόβο των πειρατών ανάμεσα σε δυό πλαγιές, σχεδόν σε εκπλήσσει καθώς σε ξαναφέρνει σε επαφή με τους ανθρώπους.

Θα πιεις το ιαματικό νερό της πηγής του Λέντα και θα συνεχίσεις για τους απόκοσμους Παράνυμφους, ένα χωριό με τη μαγεία της εγκατάλειψης. Οι βρακοφόροι παππούδες στους καφενέδες θα σου διηγηθούν ανάμεσα σε δυό ρακές τα περασμένα μεγαλεία του. Το ταξίδι συνεχίζει, οι απότομες πλαγιές βουλιάζουν απαλά στη γαλάζια θάλασσα, οι πιο παρθένες παραλίες του νησιού προβάλλουν τιρκουάζ, γαληνεύοντας το τοπίο ως τα πέρατα του ορίζοντα.

Όμως, τόσο ψηλά που έφτασες θα θελήσεις να κατακτήσεις την κορυφή. Ο Γκουνάρ, στα Άνω Καπετανιανά, που έχει αφιερώσει τη ζωή του στον άγονο τούτο τόπο, που όπως λένε κάποτε ήταν εύφορος αλλά η εντατική κτηνοτροφία τον απογύμνωσε, θα οδηγήσει τα βήματά σου στην κορυφή του Κόφινα. Εκεί όπου θα κατοικούσε ο Θεός, αν υπήρχε.

Κατηφορίζοντας, η Μονή Κουρδουμά, μια μύηση σε ο,τιδήποτε παρθένο επιμένει να αντιστέκεται στον πολιτισμό. Το σπήλαιο που ασκήτεψε ο Άγιος Αντώνιος, θα σε κάνει να καταλάβεις γιατί τούτη εδώ η αφιλόξενη γη υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα προπύργια του ασκητισμού κι ένα από τα σημαντικότερα κέντρα της ορθοδοξίας. Από τον Κουδουμά ξεκινά και η αλλοιώτικη διαδρομή, μέσα από το καταπράσινο τοπίο του δάσους με τα πεύκα και τους κέδρους, που ξεπλένει το μάτι από την πέτρινη θέα. Όπως ξεπλένει το κορμί η παρθένα θάλασσα στον Αη Γιάννη και την Ψιλή Άμμο.

Τα Αστερούσια, όμως, είναι προπάντων οι συναντήσεις με τους ανθρώπους. Αυτούς που με τα πιο απλά, τα τραχιά λόγια του βουνού, θα σε μυήσουν στα μυστικά της δικής σου ψυχής που χάθηκε στον πολιτισμό, στην κρητική λεβεντιά του Ερωτόκριτου, στο δικό τους ιδιαίτερο μουσικό ιδίωμα. Γύρω από τις ρακές και την εκπληκτική νοστιμιά των ντόπιων εδεσμάτων και λίγο πριν μυηθείς στα βήματα του εθιακού χορού, θα έχεις αφήσει πίσω σου οτιδήποτε περιττό, μέσα από την πιο μελωδική μύηση, αυτή που ξεκινά με ένα a capela ριζίτικο που θα επιστρέψει στην αρχέγονη ουσία της μουσικής. Εδώ θα καταλάβεις πως όλη η ουσία της νοστιμιάς κρύβεται μέσα σε μια μπουκιά παξιμάδι με αλάτι που μόλις μαζεύτηκε από τα ηλιόλουστα αυτά βράχια, μια ντομάτα που αντανακλά στη γεύση της το φως το καλοκαιριού, στη βαθιά νοστιμιά του ελεύθερου κατσικιού που μαγειρεύεται μόνο με αλάτι. Το ηλιοβασίλεμα βάφει ρόδινα, ύστερα κατακόκκινα, ύστερα μαβιά τα βράχια των βουνών. Οι σκιές αναδύονται πάνω από τη γη, οι βοσκοί φωνάζουν πίσω τα ζώα τους με ακατάλυπτες κραυγές, η εμπειρία αποκτά όλη τη μεταφυσική της σημασία. Το ραδιόφωνο πιάνει μόνο ράδιο Κάιρο, η φωνή της Ουμ Καλσούμ φέρνει μέσα σου την Ανατολή. Από αυτό το ταξίδι δεν πρόκειται να γυρίσεις πίσω ο ίδιος.

Μικρός οδηγός

Πού θα μείνω;

*Θαλόρη, στα Καπετανιανά, www.thalori.gr, 2893041762, 6976994897

Στο παραμυθένιο σπίτι του Μάρκου και της Πόπης κανείς δεν έρχεται μόνο μια φορά. Εδώ απλά αφήνεις την ψυχή σου για να ξανάρθεις να την αναζητήσεις την επόμενη φορά. Σπιτάκια χτισμένα από πέτρα, με τα πατάρια, τις βεράντες, τις λουλουδιαστές αυλές τους, σαν ερημητήρια μιας δυσεύρετης πολυτέλειας, αυτής του καλού γούστου. Από παντού το μάτι χάνεται στη θέα του Κόφινα που βάφετααι κόκκινος στο ηλιοβασίλεμα, ταξιδεύει πάνω από το πέλαγος. Οι ήχοι του πολιτισμού έτη φωτός μακριά, εδώ μόνο τα κουδούνια των κοπαδιών και οι απόκοσμες φωνές των βοσκών.

Φαγητό

*Ο Μάρκος και η Πόπη μαγειρεύουν στη Θαλόρη ένα από τα εξαιρετικότερα φαγητά του νησιού, όλα με ντόπια υλικά. Απίστευτος μουσακάς, η απόλυτη νοστιμιά του ντόπιου κρέατος, λαχανικά με γεύση όπως παλιά. Σέρβις “σαν στο σπίτι σου” κι όταν η ρακή μιλήσει, αρχίζει το γλέντι με θέα στο απέραντο γαλάζιο.

*O “Aετός” στον Αη-Γιάννη (6972316520)

Το καφενείο του Δασκαλομανώλη θυμίζει καιρούς αλλοτινούς και κοιτάζει κατάματα τη θάλασσα. Ρακή, παξιμάδι με θαλασσινό αλάτι μαζεμένο από τις κοντινές παραλίες, τυριά, ντόπια αβγά και τα εξαιρετικής νοστιμιάς ντόπια κρέατα στη σχάρα.

*Επίσης στον Αη-Γιάννη, ο ολοκαίνουριος “Κόφινας” 6973215275 νοικιάζει δυό δωμάτια πάνω στην παραλία και στη σκεπαστή αυλίτσα του μαγειρεύει υπέροχα μαγειρευτά, φρέσκο ψάρι και σπιτικούς λουκουμάδες.

*Στους Παράνυμφους, ο κύριος Κώστας λειτουργεί τον καφενέ του εδώ και 46 χρόνια. Δοκιμάστε τη γλυκόπιοτη ρακή του, τους ασκολίμπρους, την ομελέτα με τις άγριες αγκινάρες, το μουσακά και κυρίως το υπέροχο ντολμαδάκι του.

*Η “Θεία” στους Παράνυμφους, αποδεικνύεται εξπέρ στο fast σέρβις, αφού κρατά το μάτι της άγρυπνο, έτοιμη να ξαναγεμίσει το ποτήρι μόλις τελειώσει η ρακή. Και μαγειρεύει θεϊκές πατάτες στο φούρνο, ντόπιο λουκούμι αρνάκι γάλακτος και αρτύζει τα μαγικά λαχανικά της σαλάτας της με αγνό ντόπιο θαλασσινό αλάτι. Όλος ο καφενές μια παρέα.